ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ
ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΧΕΙΡΙΣΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΑΛΚΟΟΟΛΙΚΟ;
Του Παναγιώτη Βασιλάκου
πηγή: Περιοδικό Ψυχολογία
Σωματική, συναισθηματική, ψυχική και κοινωνική ΑΣΘΕΝΕΙΑ είναι ο αλκοολισμός, που προσβάλλει ολοκληρωτικά το άτομο και οδηγεί σε θάνατο ή μόνιμη εγκεφαλική βλάβη. Το κλειδί για την αναγνώριση του αλκοολισμού δεν είναι οι εξωτερικοί παράγοντες, αλλά η εσωτερική απώλεια έλεγχου. Ποιες είναι οι συνθήκες που δημιουργούνται στο στενό περιβάλλον του ατόμου που πίνει, πως επηρεάζει αυτό, ποιος πρέπει να είναι ο χειρισμός του αλκοολικού, με την προσδοκία να εγκαταλείψει τη συνηθείας του;
Το αρχαιότερο και ίσως το ευρύτερα διαδεδομένο φάρμακο στον κόσμο είναι το αλκοόλ. Αλκοολισμός, η εξάρτηση από χημικές ουσίες και η κατάχρηση διαφόρων αλλων ψυχοτρόπων σκευασμάτων αποτελούν σήμερα ένα από τα βασικότερα προβλήματα της κοινωνίας. Ο αλκοολισμός είναι μια σωματική, συναισθηματική, ψυχική και κοινωνική ασθένεια. Προσβάλει ολοκληρωτικά το άτομο και στα τελευταία χρονικά στάδιά του συχνά οδηγεί στο θάνατο ή σε μόνιμη εγκεφαλική βλάβη. Ο αλκοολισμός δεν κάνει διακρίσεις ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, την εθνικότητα, τη θρησκεία ή το χρώμα.
Ευτυχώς και στη χώρα μας σιγά αντιλαμβανόμαστε ότι η εξάρτηση από το αλκοόλ και τις άλλες χημικές ουσίες είναι κάτι που δεν συμβαίνει μόνο σε κάποιες οικογένειες, δηλαδή μόνο στους άλλους. Η αντίληψη ότι τα προβλήματα αυτά αφορούν περιθωριακά άτομα, άτομα που προέρχονται από διαλυμένες οικογένειες, με τάσεις στο έγκλημα και την παραβατική συμπεριφορά, θεωρείται ξεπερασμένη. Ο αλκοολισμός δεν είναι μόνον ένδειξη ηθικής αδυναμίας, απειθαρχίας ή απλώς έλλειψη πίστης. Οι αλκοολικοί είναι άνθρωποι. Οι αλκοολικοί είναι οι παππούδες, γιαγιάδες πατέρες, μητέρες, γιοι και κόρες, αδελφοί και αδελφές μέσα στις οικογένειές μας.
Η οικογένεια και οι φίλοι του αλκοολικού γενικά αρνούνται να αναγνωρίσουν τις αρχικές ενδείξεις του προβλήματος και συνήθως καταλήγουν να ρίχνουν τις ευθύνες σε καταστάσεις και γεγονότα που τα θεωρούν «υπεύθυνα» : Το Ζήτημα-κλειδί για την αναγνώριση του αλκοολισμού δεν είναι οι εξωτερικοί παράγοντες αλλά το φαινόμενο της εσωτερικής απώλειας έλεγχου. Η ακριβής περιγραφή αυτού είναι η σταδιακή ανικανότατα να πίνει κάποιος σύμφωνα με την επιθυμία του. Όταν η Χρήση του αλκοόλ αρχίσει να δημιουργεί προβλήματα στην οικογενειακή, κοινωνική ή επαγγελματική του ζωή, τότε μπορούμε να μιλάμε για την πρόοδο της ασθένειας.
Υπάρχουν αρκετοί άνθρωπου που πίνουν πολύ, όμως είναι ικανοί να μπορούν να επιλέγουν πότε και πόσο θα πίνουν. Ο αλκοολικός δεν μπορεί να έχει τέτοια επιλογή. Όταν πίνει, δεν είναι ικανός να προβλέψει το αποτέλεσμα σχετικά με την ποσότητα ή την διάρκεια του ποτού του. Αν θα πιει δύο ή δέκα ποτήρια, αν θα πιει δύο ποτηράκια πριν από το φαγητό ή θα πίνει όλο το απόγευμα. Άνθρωποι που αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα αρκετές φορές υποκαθιστούν και ανακατεύουν χημικές ουσίες, όπως υπνωτικά χάπια και ηρεμιστικά, με τα αλκοόλ. Όταν τελικά – επέρχεται η απώλεια του έλεγχου, το άτομο καταφεύγει σε υπερβολές δικαιολογιών και ορθολογικών επεξηγήσεων.
Όσο προχωρεί η ασθένεια ο αλκοολικός και το περιβάλλον του παγιδεύονται περισσότερο σε φόβο, έλλειψη εμπιστοσύνης, θυμό, αγωνία και μοναξιά. Οι προσωπικές και κοινωνικές σχέσεις με τον αλκοολικό χειροτερεύουν, η επικοινωνία διακόπτεται και αρχίζει να εμφανίζεται η σωματική και συναισθηματική διάσταση της απομόνωσης. Η οικογένεια αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Οι σύζυγοι, τα παιδιά και οι υπόλοιποι συγγενείς αρχίζουν να πιστεύουν τον αλκοολικό που συνεχίζει να τους κατηγορεί για το ποτό του. Ήδη έχουν παγιδευτεί σε έναν φαύλο κύκλο αμφιβολιών και αμφισβήτησης του εαυτού τους, μίσους και φόβου και για τους ίδιους και για το άτομο που έχει πρόβλημα.
Αν γνωρίζετε κάποιον που αντιμετωπίζει πρόβλημα αλκοολισμού, μην περιμένετε άλλο, δραστηριοποιηθείτε. Ενημερωθείτε και ξεκινήστε να κάνετε τα βήματα αυτά που μπορεί να οδηγήσουν στη Θεραπεία. Κάθε άνθρωπος που έχει πρόβλημα με το ποτό, άμεσα επηρεάζει τη Ζωή τεσσάρων ή πέντε «σημαντικών άλλων ανθρώπων», είτε αυτοί είναι μέλη της οικογένειάς του, κοντινοί φίλοι ή συνάδελφοι στη δουλειά. Αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να φέρουν την αλλαγή, αν και συχνά αρνούνται το πρόβλημα τόσο έντονα ίσως όσο και το ίδιο το άτομο που έχει πρόβλημα με το αλκοόλ.
Από τη στιγμή που αυτοί που ζουν κοντά στον αλκοολικό αντιληφθούν το πρόβλημα και δουν τον άνθρωπό τους ως άρρωστο, βοηθούν να δημιουργηθεί το κατάλληλο περιβάλλον για Θεραπευτική παρέμβαση. Το σημαντικά πρόσωπα στη ζωή του πρέπει να μάθουν πώς να τον αντιμετωπίσουν στην πραγματική διάσταση της ασθένειας του. Αυτή η αντιμετώπιση πρέπει να γίνει με σταθερό και όχι καταδικαστικό τρόπο. Καλυμμένες απειλές και υπεκφυγές δεν βοηθούν. Πρώτα θα ζητήσουμε εμείς βοήθεια για τον εαυτό μας, για να μπορέσει αργότερα ο ίδιος ο αλκοολικός να αποδεχθεί την ανάγκη να δει κάποιον ειδικό, να πάει σε κάποιο πρόγραμμα.
Το να ζητήσουμε βοήθεια για τον αλκοολικό σημαίνει να ξεκαθαρίσουμε εμείς τα γεγονότα από τους μύθους, να αλλάξουμε συμπεριφορά, να κάνουμε την επώδυνη αυτοκριτική μας και σε σχέση με το άτομο που έχει το πρόβλημα και κυρίως απέναντι στον ίδιο τον εαυτό μας. Η ιδέα ότι το άτομο μπορεί να αλλάξει μόνο τον εαυτό του και όχι τους άλλους αποκτά την πραγματική της έννοια στη διάρκεια αυτής της προσπάθειας.
Ο αλκοολικός και η οικογένειά του χρειάζονται να αναπτύξουν νέες σχέσεις, να επανακτήσουν την επικοινωνία τους και αρκετά συχνά να επαναδιαπραγματευθούν συζυγικές και οικογενειακές σχέσεις.
Όσο η θεραπεία γίνεται πραγματικότητα το άτομο που είχε πρόβλημα με το αλκοόλ απελευθερώνεται και επαναδιατυπώνει τις ανάγκες του, στόχους και επιθυμίες. Νευρωτικοί τρόποι συμπεριφοράς αλλάζουν νέοι μηχανισμοί και κανάλια επικοινωνίας αναπτύσσονται.
Η διαδικασία της θεραπείας είναι επώδυνα και μακροχρόνια. Αρκετοί δεν το καταφέρνουν. Ο Χρόνος εδώ είναι αποφασιστικός προάγοντας. Ο αλκοολικός και η οικογένειά του πρέπει να έχουν την υπομονή να αφήσουν τον καινούργιο τρόπο ζωής να αναπτυχθεί και να ωριμάσει.
«Υποβοηθώντας τον αλκοολικό να πίνει»
Ο αλκοολισμός είναι μια «μεταδοτική» ασθένεια. Ο αλκοολικός δεν Είναι ο μόνος που υποφέρει από τον ασθένεια. Οι άνθρωποι του στενού περιβάλλοντος του αλκοολικού συχνά «κολλούν» συμπτώματα της ασθένειας. Με αυτόν τον τρόπο γίνονται συμμέτοχοι» του προβλήματος. Όταν γίνεται αυτό, το άτομο υποβοηθείται να βυθίζεται ολοένα και βαθύτερα στο πρόβλημα του αλκοόλ Με απλά λόγια, «υποβοηθούμε» το άτομο αυτό όταν κάνουμε πράγματα που χρειάζεται να κάνει εκείνος για τον εαυτό.
Ο αλκοολικός έχει την ανάγκη να βασίζεται όλο και περισσότερο στους άλλους για να καλύπτει την ανικανότητά του, να αντιπαρέχετε τις καθημερινές του υποχρεώσεις. Τα άτομα που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του αλκοόλ χρειάζεται να:
Χειρίζονται τους άλλους για να μπορούν να συνεχίζουν να πίνουν.
Στρέφουν αλλού την κριτική που δέχονται για το ποτό και την επακόλουθη συμπεριφορά τους.
Κατηγορούν τους άλλους για την ανευθυνότητα τους.
Κατηγορούν άλλα άτομα / καταστάσεις για την απώλεια ελέγχου που έχουν πάνω στο ποτό τους.
Βρίσκουν άλλοθι και δικαιολογίες στα προβλήματα της ζωής που τους αναγκάζουν να πίνουν.
Προσπαθούν να ελέγχουν το ποτό τους σε κάποια «φυσιολογικά» επίπεδα για να μπορούν να συνεχίζουν να πίνουν.
Όταν ο αλκοολικός θέλει βοήθεια, τη ζητάει πάντα σύμφωνα με τους δικούς του όρους. Συνήθως περνά στην επίθεση ή το παίζει Θύμα όταν φθάνει στο σημείο να ζητήσει βοήθεια.
Όσο περνάει ο Χρόνος και η κατάσταση συνεχίζει να Χειροτερεύει, δημιουργούνται και αναπτύσσονται συγκεκριμένοι τρόποι συμπεριφοράς τόσο στη δουλειά όσο και στο σπίτι. Η ντροπή και ο φόβος έρχονται να συμπληρώσουν τα υπόλοιπα συναισθήματα και έτσι ενισχύονται οι προσπάθειες κάλυψης, ελέγχου και απόκρυψης του τι πραγματικά συμβαίνει. Το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον αναγκάζεται από συναισθήματα και συνήθειες να μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο προ βλημάτων και κρίσεων.
Όσο προχωρεί η ύπουλη αυτή ασθένεια, οι άνθρωποι του άμεσου περιβάλλοντος του αλκοολικού συμμετέχουν πια ενεργά στο πρόβλημα. Σκέφτονται πώς θα βοηθήσουν τον αλκοολικό να μην πιει ή να πίνει φυσιολογικά και καταλήγουν να γίνονται καταπιεστικοί στο Θέμα ελέγχου του ποτού.
Ότι ξεκίνησε με φροντίδα και αγάπη, εξαιτίας των περίπλοκων συναισθημάτων φόβου, ενοχών, ντροπής και έχθρας σιγά σιγά καταλήγει να γίνεται υποχρεωτικό, ακόμα και παθολογικά τυραννικό.
«Τι Θα συμβεί αν το πω στο αφεντικό του, στους συναδέλφους του στη δουλειά; Αν τον διώξουν; Χρειαζόμαστε αυτά τα χρήματα».
«Πρέπει να καλύψω τις επιταγές του, τα χρέη του. Δεν μπορώ να τον αφήσω να καταλήξει στη φυλακή.
«Ντρέπομαι να ομολογήσω στους φίλους μου και στην υπόλοιπη οικογένειά μου ότι η γυναίκα μου γίνεται λιώμα από το ποτό».
«Βρίσκομαι σε τρομερά δύσκολη θέση, πρέπει εγώ να λύσω τα προβλήματα της οικογένειας μας».
Όλοι οι αλκοολικοί χρειάζονται τους κοντινούς τους ανθρώπους δίπλα τους σε όλες τις περιπτώσεις, για να:
τους προφυλάσσουν, καλύπτουν, προσφέρουν άλλοθι, και σαν αποδιοπομπαίους τράγους για το ποτό τους και ότι αυτό συνεπάγεται. Οι αλκοολικοί γίνονται πολύ επιδέξιοι σ’ αυτόν τους τον ρόλο.
Έξαλλου είναι πολύ φυσικό και ανθρώπινο γι’ αυτούς που βρίσκονται κοντά τους να πέφτουν στην παγίδα να «βοηθήσουν» με όλους τους τρόπους κι έχοντας την καλύτερη πρόθεση. Στην ουσία αυτό είναι καταστροφικό.
Εκτός από πρόσωπα του στενού οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος του αλκοολικού, στη διαιώνιση της ασθένειας μπορεί να συμμετέχουν, ο καθένας με τον τρόπο του, και άλλα άτομα από διαφορετικές επαγγελματικές κατηγορίες, όπως δικηγόροι, γιατροί, δικαστικοί υπάλληλοι, κληρικοί, ακόμα και ειδικοί του τομέα της ψυχικής υγείας όπως νοσοκόμες, κοινωνικοί λειτουργοί κ.ά. Το αποτέλεσμα είναι να βρίσκεται ο αλκοολικός παγιδευμένος σε μια συνεχή άρνηση του προβλήματος. Η άρνηση είναι ένας μηχανισμός άμυνας για το άτομο που ζει από κοντά το πρόβλημα του αλκοολικού.
Παρακάτω ο καθένας μπορεί να αναγνωρίσει τη δικιά του συμπεριφορά η στάση που διαιωνίζει αύτην την κατάσταση.
Αρνούμαστε το πρόβλημα. «Δεν είναι αλκοολικός. Αποτέλεσμα αυτού είναι να υπάρχει η προσδοκία να φέρεται λογικά και να ελέγχει το ποτό του. Αποδεχόμαστε τις κατηγορίες και τις ευθύνες που μας ρίχνει.
Πίνουμε μαζί αγνοώντας το πρόβλημα.
Αποδεχόμαστε τις δικαιολογίες του.
«Φταίει η δουλειά που μου δίνει μεγάλη πίεση».
«Η συμπεριφορά των παιδιών με αναγκάζει…».
«Εξάλλου δεν πίνω παραπάνω από τον,…».
«Πώς μπορούμε να γιορτάσουμε κάποιο γεγονός, χωρίς αλκοόλ».
Κρατάμε μέσα μας τα συναισθήματά μας.
Αποφεύγουμε τα προβλήματα, κρατάμε μία επιφανειακή ηρεμία, πιστεύοντας ότι απουσία διαμάχης είναι ενδεικτικό ενός καλού γάμου και καλών οικογενειακών σχέσεων.
Υποβαθμίζουμε τα γεγονότα.
«Δεν είναι και τόσα κακό» ή «Τα πράγματα Θα καλυτερεύσουν όταν. . . . .»
Προφυλάσσουμε την εικόνα που έχει, να νιώσει πόνο ή εμείς το δικό μας πόνο.
Αποφεύγουμε με το καταπνίγουμε τα συναισθήματά με ηρεμιστικά, φαγητό, δουλειά, δραστηριότητες.
Κατηγορούμε, κριτικάρουμε, συμβουλεύουμε
Αναλαμβάνουμε τις ευθύνες, αλλάζουμε ρόλους, συγχέουμε ρόλους.
Αισθανόμαστε ανώτεροι με το να φερόμαστε στο άτομο αυτό σαν σε παιδί.
Ελέγχουμε, με το να τον απασχολήσουμε με κάποιο πρόγραμμα, σε κάποιο σχέδιο
Αντέχουμε, «και αυτό Θα περάσει»
Περιμένουμε, «έχει ο Θεός, Θα τον βοηθήσει»
Συμπεριφορές τέτοιου τύπου πρέπει να σταματήσουν. Δεν είναι εύκολο. Τα άτομα που εμπλέκονται με αλκοολικούς πρέπει να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματά τους και να προσδιορίζουν τα κίνητρά τους. Πρέπει να αποφασίσουν κάνοντας λίγο πίσω, για να αποκτήσουν κάποια αντικειμενικότατα και προοπτική, Χρειάζεται να ερωτηθούν:
Εξαπατούνται;
Ενεργούν με εξαπάτηση προσωπικών τους φόβων, ντροπής, ενοχών ή Θυμού;
Έχουν την ανάγκη να ελέγχουν;
Αν Θέλουμε να σταματήσουμε να διαιωνίζουμε το πρόβλημα πρέπει να εξακολουθήσουμε τον πολύ απλό αυτό κανόνα: Ποτέ να μην κάνουμε για τον αλκοολικό αυτό που πρέπει να κάνει μόνος του.
Για παράδειγμα:
- Να σταματήσουμε να τον προστατεύουμε.
- Να μην τον καλύπτουμε με το να λέμε ψέματα γι’ αυτόν.
- Να μην αγνοούμε τα προβλήματα και γινόμαστε αποδιοπομπαίοι τράγοι.
- Να μην του κάνουμε τα ζωή εύκολη.
- Να σταματήσουμε να προσπαθούμε να ελέγχουμε.
- Να είμαστε ρεαλιστές σχετικά με διάφορα γεγονότα.
- Να τον αφήσουμε να αποτύχει.
- Να αναζητήσουμε βοήθεια για τον εαυτό μας.