Επιλόχεια «ακεφιά» , επιλόχεια κατάθλιψη, επιλόχεια ψύχωση
Οι ανωτέρω ψυχικές διαταραχές συνήθως εμφανίζονται μέσα στις πρώτες 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό.
Η «ακεφιά» μετά τον τοκετό (baby blues) είναι η πιο συχνή μορφή επιλόχειου κατάθλιψης. Είναι η πιο απλή μορφή, η οποία δεν απαιτεί φαρμακευτική αγωγή. Εμφανίζεται μετά τη γέννηση του μωρού, συνήθως μεταξύ της τρίτης και της δέκατης ημέρας. Βιώνεται από το 80% των γυναικών μετά τον τοκετό. Τα συμπτώματα συνήθως διαρκούν λίγες ώρες ή μερικές μέρες και περιλαμβάνουν κλάμα, εκνευρισμό, υπνηλία, διαταραχές στη συγκέντρωση, απομόνωση και πονοκέφαλο. Η συγκεκριμένη κατάσταση αποδίδεται τόσο στις απότομες ορμονικές αλλαγές της εγκυμοσύνης και του τοκετού όσο και στις σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές που συμβαίνουν στην περίοδο αυτή. Η νέα αυτή κατάσταση κάνει πολλές μητέρες να νιώθουν πως δεν θα τα καταφέρουν με τα νέα τους καθήκοντα. Το μόνο που χρειάζεται είναι ξεκούραση και υποστήριξη απ’ την οικογένεια και τους φίλους.
Αν όμως συνεχιστεί μετά τη δέκατη μέρα τότε ίσως να έχουμε την εμφάνιση πιο σοβαρής κατάστασης, της επιλόχειας κατάθλιψης. Τα συμπτώματά της μοιάζουν με αυτά ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου. Τα χαρακτηριστικά του επεισοδίου «επηρεάζονται» και «χρωματίζονται» από την ιδιαίτερη αυτή περίοδο της γυναίκας.
Η συμπτωματολογία αρχίζει περίπου 2 με 3 εβδομάδες μετά τον τοκετό και εάν μείνει αθεράπευτη τότε μπορεί να διαρκέσει μέχρι και δυο χρόνια.
Ο κίνδυνος εμφάνισης είναι υψηλός. Μια στις 10 γυναίκες θα εμφανίσουν κατάθλιψη μετά τον τοκετό και εάν η γυναίκα έχει προηγούμενο ιστορικό κατάθλιψης τότε 1 στις 4 θα εμφανίσει κατάθλιψη στην λοχεία. Οι μισές γυναίκες που είχαν προηγούμενο ιστορικό κατάθλιψης λοχείας θα εμφανίσει επιλόχεια κατάθλιψη.
Είναι συχνή και σοβαρή νόσος και η ασθενής δύσκολα αναζητά ψυχιατρική βοήθεια.
Εμφανίζεται με καταθλιπτική διάθεση, με ανησυχία, με έλλειψη ευχαρίστησης και ικανοποίησης για πράγματα που παλαιοτέρα ήταν ευχάριστα, με ευσυγκινησία, με ατονία, με αίσθημα έλλειψης βοήθειας, με αλλαγές στην όρεξη (είτε με αύξηση, είτε με μείωση), με αλλαγές στον ύπνο (αϋπνία ή υπνηλία ή με ύπνο που δεν ξεκουράζει), με μειωμένη συγκέντρωση ή δυσκολία στην λήψη αποφάσεων, με σωματικά συμπτώματα (όπως συχνοί πονοκέφαλοι, πόνοι στο στήθος, ταχυπαλμία, μούδιασμα ή ζάλη), με ένα αίσθημα αναξιότητας ή ενοχής ότι δεν μπορεί να φροντίσει το βρέφος της, με επίμονες ιδέες ότι μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο βρέφος ή ακόμη και ψυχωτικά συμπτώματα όπως παραληρήματα και ψευδαισθήσεις. Μπορεί να υπάρχουν σκέψεις αυτοκτονίας ή βρεφοκτονίας.
Κατάθλιψη μπορεί να πάθει και ο πατέρας. Η γέννηση ενός μωρού μπορεί να αποτελέσει σημαντική πηγή στρες και για τους δύο γονείς. Η κατάθλιψη στον πατέρα σχετίζεται αρκετά με την ύπαρξη ανεργίας, με την έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης, με την κατάθλιψη στην σύζυγο του και με την ύπαρξη συζυγικών δυσκολιών.
Η πάθηση εάν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να λάβει χαρακτήρα χρονιότητας και να αποτελέσει κίνδυνο για την υγεία του μωρού και της μητέρας αλλά και του μεταξύ τους συναισθηματικού δεσμού.
Στην επιλόχεια κατάθλιψη διαταράσσεται η δημιουργία ικανοποιητικού δεσμού μητέρας βρέφους και η μειωμένη συναισθηματική διαθεσιμότητα της μητέρας προς το βρέφος μπορεί να επηρεάσει τόσο άμεσα (το βρέφος εμφανίζει απάθεια, μειωμένη όρεξη, έντονο συνεχές κλάμα) ή στο μέλλον να έχουμε μειωμένη ανάπτυξη στο μωρό τόσο ψυχοκινητική όσο και γνωστική και στην ενήλική του ζωή να έχουμε δυσκολίες στην δημιουργία ικανοποιητικών και σταθερών δεσμών.
Επιλόχεια ψύχωση
Η επιλόχειος ψύχωση είναι πολύ πιο σοβαρή ψυχική νόσος από την κατάθλιψη. Εκδηλώνεται σε μία γυναίκα στις 500 με 1.000, συνήθως μέσα στις πρώτες εβδομάδες από τον τοκετό, με συμπτώματα κατάθλιψης ή μανίας ή συνδυασμό αυτών, σύγχυση, ψευδαισθήσεις και παραλήρημα, τα οποία αλλάζουν πολύ γρήγορα. Αυτές οι σκέψεις και οι συμπεριφορές είναι πολύ σοβαρές, μπορεί να οδηγήσουν σε ακραίες καταστάσεις, και γι αυτό η επιλόχειος ψύχωση πρέπει να αντιμετωπίζεται επειγόντως, δίχως καθυστέρηση, από έναν ειδικό στην ψυχική υγεία. Αν και πρόκειται για σοβαρή ασθένεια, με την κατάλληλη θεραπεία μπορεί να έχουμε πλήρη ανάρρωση.
Ο συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας είναι η καλύτερη αντιμετώπιση.
Στην πρόληψη της κατάθλιψης της λοχείας είναι πάρα πολύ σημαντική η ευαισθητοποίηση του νοσηλευτικού προσωπικού, των μαιών, των γυναικολόγων και των παιδιάτρων. Οι επαγγελματίες αυτοί έρχονται πολύ κοντά και παρακολουθούν για αρκετούς μήνες τις έγκυες γυναίκες. Έτσι μπορούν πολύ εύκολα να εντοπίσουν τις ευάλωτες εκείνες γυναίκες που μπορεί να αναπτύξουν επιλόχεια κατάθλιψη. Είναι εκείνες οι γυναίκες που με ιστορικό κατάθλιψης, με προηγούμενο επεισόδιο κατάθλιψης λοχείας, με άγχος ή κατάθλιψη κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης, με έλλειψη οικογενειακού και κοινωνικού υποστηρικτικού περιβάλλοντος με μη προγραμματισμένη ή ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, με ανεργία, με πολλά στρεσσογόνα γεγονότα στην ζωή τους και γυναίκες χωρίς συζυγική υποστήριξη ή με δυσκολίες στην σχέση τους με την δική τους μητέρα κ.α.
Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι σε πολλούς πολιτισμούς στην ευαίσθητη αυτή περίοδο μετά τον τοκετό, προσφέρεται σημαντική βοήθεια τις πρώτες 40 ημέρες από τα μέλη της οικογένειας και της τοπικής κοινότητας, κάτι το οποίο στις μέρες μας λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής στα διαμερίσματα τείνει να αντικατασταθεί μόνο από τον σύζυγο και την κρατική μέριμνα.
Βιβλιογραφία
- Σταμούλη Σ., Κοντάξακης Β. Χριστοδούλου Γ. «Επιλόχεια Κατάθλιψη». Από το βιβλίο «Προληπτική Ψυχιατρική», Β. Έκδοση. Εκδόσεις Βήτα. Αθήνα. www.mednet.gr/beta/beta.htm
- Χριστοδούλου Γ. και συνεργατών: «Ψυχιατρική» βιβλίο. Εκδόσεις Βήτα. Αθήνα 2000. www.mednet.gr/beta/beta.htm
- Lemperiere T.,Feline A.:«Εγχειρίδιο ψυχιατρικής ενηλίκων». Υπεύθυνος Σακελλαρόπουλος Π. Καθηγητής Ψυχιατρικής. Εκδόσεις Παπαζήση 1995 Αθήνα. www.papazissi.gr
- Φιλιππόπουλου Γ. «Δυναμική Ψυχιατρική» βιβλίο. Εκδόσεις Α. Καραβία. Αθήνα 1971. Δυναμική ψυχιατρική – Αλφειός www.alfeiosbooks.com
- https://www.iaso.gr/thessalias/medical-directory/details/medical/2019/03/19/epilohios-katathlipsi-653
https://www.paidiatros.com/egkymosini/psyxologia/postpartum-depression