ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΟΒΙΑ
Πηγές:
- Αγγελόπουλος Νικηφόρος. «Ιατρική ψυχολογία και ψυχοπαθολογία. Μια σύγχρονη ψυχιατρική». Τόμος Β. Αθήνα 2000. Εκδόσεις Βήτα www.betamedarts.gr
- Ιεροδιακόνου Χ. «Ψυχιατρικές γνώσεις για εφαρμογή από κάθε γιατρό. Οδηγός ψυχοσωματικής θεραπείας». Εκδόσεις «Μαστορίδη». Θεσσαλονίκη 2000
- Φιλιππόπουλου Γ. «Δυναμική Ψυχιατρική». Βιβλίο. Εκδόσεις Α. Καραβία. Αθήνα 1971. Δυναμική ψυχιατρική – Αλφειός (alfeiosbooks.com)
- Lemperiere T., Feline A.: Εγχειρίδιο Ψυχιατρικής Ενηλίκων. Υπεύθυνος έκδοσης, Σακελλαρόπουλος Π. Καθηγητής Ψυχιατρικής, Α. Τόμος. Εκδόσεις Παπαζήση. Αθήνα 1995. https://papazissi.gr
- Ιεροδιακόνου Χ., Φωτιάδης Χ., Δημητρίου Ε. : «Ψυχιατρική» βιβλίο. Εκδόσεις Μαστορίδη . Θεσσαλονίκη 1988. https://www.politeianet.gr/books
- Ζερβής Χρήστος. «Ψυχοπαθολογία του ενήλικα» Εκδόσεις Ηλεκτρονικές Τέχνες Ε.Π.Ε..1996 https://www.blod.gr/speakers/zerbis-hristos/
- Χριστοδούλου Γ. και συνεργατών. «Ψυχιατρική», Ψυχιατρική κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών. Βιβλίο. Εκδόσεις Βήτα . 2000 Αθήνα. ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ | Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις (betamedarts.gr)
- Χαρτοκόλλης Π., «Εισαγωγή στην ψυχιατρική». Βιβλίο. Αθήνα , Εκδόσεις Θεμέλιο. 1986. www.themelio-ekdoseis.gr
- Κωστοπούλου Μυρσίνη : «Η ψυχή στη χώρα των ανθρώπων». Βιβλίο. Εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα». Αθήνα 2007. www.ellinikagrammata.gr myrsini.kostopoulou@gmail.com
Για την ψυχοπαθολογία των νευρώσεων, η ψυχανάλυση υποστηρίζει ότι υπάρχει μια σύγκρουση μεταξύ των ασυνείδητων (αλλά πανίσχυρων ενορμήσεων κυρίως σεξουαλικών) και του φόβου, ο όποιος εμποδίζει την εκφόρτιση αυτών των ενορμήσεων.
Την σύγκρουση αυτή δεν την έχει επεξεργαστεί ο ασθενής ώστε να έχουμε μια ρεαλιστική λύση, με αποτέλεσμα οι ενορμήσεις να εμφανίζονται ως νευρωσικά συμπτώματα.
Ο Άντλερ πιστεύει ότι η νεύρωση είναι ένας λανθασμένος τρόπος ζωής, είναι μια ζωή σε λάθος δρόμο, στην προσπάθεια να απαλλαγεί το άτομο από τα αισθήματα μειονεξίας και κατωτερότητας και να αποκτήσει αισθήματα ανωτερότητας και αυτοπεποίθησης.
Άλλοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η νεύρωση είναι μαθημένοι τρόποι συμπεριφοράς που προκύπτουν από καταστάσεις στις όποιες το άτομο είναι υποχρεωμένο να προβεί σε δύσκολες επιλογές καθώς υφίσταται την πίεση επιβλαβών ερεθισμάτων (οικογενειακών, κοινωνικών, οικονομικών κ.α.)
Ο νευρωτικός ζει μια μίζερη ζωή αφού εμπλέκεται σε αντίθετες καταστάσεις και επαναλαμβάνει άκαρπες και ανώφελες συμπεριφορές που καταλήγουν σε ματαιώσεις, δοκιμασίες και άλλα δεινά. Τις παρορμήσεις του τις βιώνει ως ακατανίκητες και συχνά αναρωτιέται τι κάνει και γιατί το κάνει. Οι καταστάσεις αυτές αναζωπυρώνουν παιδικές ελπίδες ικανοποίησης, οι οποίες πρέπει να εγκαταλειφτούν ως ακατάλληλες για ενήλικο άτομο.
Οι πραγματικές καταστάσεις της ζωής οδηγούν τον νευρωσικό σε αισθήματα ματαίωσης, απώλειας, απειλής και βιώνονται ως επικίνδυνες και πυροδοτούν την παραγωγή άγχους. Το νευρωσικό άτομο δεν αντιδρά σε αυτή την κατάσταση με μια προσπάθεια ρεαλιστικής αντιμετώπισής της, άλλα τη βιώνει ως πανομοιότυπη απομίμηση καταστάσεων που βίωσε στη βρεφική και παιδική ηλικία, παιδικές νευρώσεις, και έτσι η απάντηση που δίνει είναι συνήθως βρεφική – παιδική, κύρια συστατικά της οποίας είναι η οργή και η απελπισία.
Σε επίπεδο πάθησης αυτά τα στοιχεία εκδηλώνονται ως αγχώδης νεύρωση, φοβική κατάσταση, διαταραχή πανικού, κατάθλιψη, υστερικές εκδηλώσεις, ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση κλπ.
Ανάλογα θέματα συμβαίνουν και στην αγχώδη διαταραχή την λεγόμενη κοινωνική φοβία που κάνει το άτομο να αποφεύγει μια κατάσταση, στην οποία μπορεί να εκτεθεί, δηλαδή να συμπεριφερθεί με τέτοιον τρόπο, ώστε να ταπεινωθεί ή να βρεθεί σε αμηχανία στα μάτια του κόσμου.
Τα άτομα που εμφανίζουν κοινωνική φοβία νιώθουν φόβο, τρόμο και ντροπή όταν βρίσκονται με άλλους ανθρώπους. Νιώθουν τρέμουλο, ταχυκαρδία, κοκκίνισμα. Φόβο μήπως λιποθυμήσουν από την ντροπή και το άγχος ότι οι άλλοι θα τους καταλάβουν, θα τους κοροϊδέψουν, και θα αποκαλύψουν την αδυναμία τους. Χάνουν εύκολα την αυτοπεποίθηση και την εκτίμηση του εαυτού τους.
Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι ένα ποσοστό περίπου 3-8% του γενικού πληθυσμού σε κάποια στιγμή της ζωής του θα εκδηλώσει συμπτώματα κοινωνικής φοβίας, η οποία εμφανίζεται συνήθως στην εφηβεία και σε εξ αίματος συγγενείς πρώτου βαθμού. Εμφανίζεται πιο συχνά στους άντρες ενώ οι άλλες φοβίες είναι πιο συχνές στις γυναίκες.
Τα αίτια του φαινομένου είναι πολυπαραγοντικά.
Η γονική απόρριψη και η αποδοκιμασία μπορεί να είναι σημαντικοί παράγοντες προδιάθεσης, όπως επίσης και οι αυστηροί «υπέρ-εγωτικοί» γονείς που ενδιαφέρονται περισσότερο για τη γνώμη των άλλων παρά για τις ανάγκες των παιδιών τους ή που υποφέρουν και οι ίδιοι από κοινωνικό άγχος. Επιπλέον, οι άκαμπτες επιταγές από το περιβάλλον, όπως: « είναι πολύ επικίνδυνο να παρεκκλίνεις από τα κοινωνικά πρότυπα», αλλά και στρεσσογόνα γεγονότα ζωής ( π.χ. απώλεια, ασθένεια, θάνατος, απόρριψη) μπορούν να δράσουν ως εκλυτικοί παράγοντες στην εκδήλωση της κοινωνικής φοβίας.
Καθημερινές αυτόματες αρνητικές σκέψεις κατακλύζουν το άτομο και το κάνουν να νιώθει μειονεκτικά, ανήμπορο να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της ζωής του: «δεν αξίζω», «θα καταλάβουν οι άλλοι ότι κοκκίνισα». Οι σκέψεις αυτές παραλύουν τη συμπεριφορά του. Όσο αποφεύγει να εκτεθεί σε κοινωνικές καταστάσεις τόσο εμποδίζει τον εαυτό του να διαπιστώσει ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απειλητικά όσο φοβάται. Το άτομο μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο: οι αγχώδεις σκέψεις αυξάνουν την αποφυγή και η αποφυγή δυναμώνει το άγχος. Έτσι το άτομο χάνει σταδιακά την αυτοπεποίθησή του, γίνεται λιγότερο διεκδικητικό και απομονώνεται κοινωνικά, επαγγελματικά και οικογενειακά. Κοινωνική φοβία είναι μια φοβική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από το φόβο του ατόμου να τον παρατηρούν, όπου το άτομο είναι εκτεθειμένο στην παρατήρηση, στην κριτική ή στον εξονυχιστικό έλεγχο των άλλων και περιλαμβάνει φόβους ομιλίας μπροστά σε ακροατήριο, κοκκινίσματος (ερυθηματοφοβία), φαγητού μαζί με άλλους, γράψιμο μπροστά σε άλλους, χρήσης δημόσιας τουαλέτας κλπ.
Ο φόβος του εμέτου, της δυσκαταποσίας, ο φόβος ότι θα κοκκινίσει, θα τρέμει, θα τραυλίζει, μπροστά στους άλλους και η αποφυγή βλεμματικής επαφής, και ο φόβος να απευθυνθεί σε άτομα του άλλου φύλου, είναι χαρακτηριστικά στοιχεία της νόσου. Η παιδική του ηλικία χαρακτηρίζεται από κοινωνικές αναστολές και ντροπαλότητα, από υπερεμπλοκή των γονέων στην ζωή του παιδιού, από αβεβαιότητα μπροστά στο καινούργιο, η αποφευκτική προσωπικότητα, διάφορες εμπειρίες που αναχαιτίζουν ευχάριστες αναπτυσσόμενες δραστηριότητες κατά την διάρκεια της ζωής του παιδιού.