Νευρώσεις, αγχώδεις διαταραχές και νευρωτικός χαρακτήρας
Φιλιππόπουλου Γ. «Δυναμική Ψυχιατρική». Βιβλίο. Εκδόσεις Α. Καραβία. Αθήνα 1971. Δυναμική ψυχιατρική – Αλφειός (alfeiosbooks.com)
Η νεύρωση είναι μια κλινική οντότητα που οφείλεται κυρίως σε ασυνείδητες ψυχικές συγκρούσεις.
Εμφανίζεται με σωματικές και ψυχικές εκδηλώσεις που ο ασθενής αγνοεί την σημασία, τον σκοπό και τον συμβολισμό τους και δεν μπορεί να απαλλαγεί από αυτές χωρίς εξωτερική βοήθεια. Πέρα από τα παραπάνω συμπτώματα υπάρχουν και ήπιες δυσκολίες στον χαρακτήρα του ασθενούς.
Νεύρωση δεν σημαίνει ένα μόνο πράγμα αλλά σημαίνει πολλά.
Σημαίνει στέρηση στοργής και αγάπης από την παιδική ηλικία.
Σημαίνει ανολοκλήρωτη και δύσκολη επαφή με την πραγματικότητα και τον εξωτερικό κόσμο. Σημαίνει άσκοπη χρήση των εφοδίων και των ηθικών αξιών του ατόμου στις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους.
Το νευρωτικό άτομο είναι σχετικά ανώριμο ψυχοσυναισθηματικά. Έχει μειωμένο έλεγχο των συναισθημάτων του και αντιδρά υπερβολικά είτε με απάθεια είτε με ευερεθιστότητα. Είναι γεμάτο προκαταλήψεις και δεν έχει προσωπική γνώμη για κάποιο ζήτημα, άγεται και φέρεται από το περιβάλλον του και είναι σχετικά ευαίσθητο απέναντι στις καινούργιες εμπειρίες της ζωής ή είναι αντίθετα απαθές και αδιάφορο προς αυτές. Συχνά παραπονείται για σωματικά ενοχλήματα για τα οποία δεν ανευρίσκονται παθολογικές ιατρικές εξετάσεις.
Πολλοί ψυχοθεραπευτές θεωρούν ότι η νεύρωση είναι μια υπερβολή ή αναστολή της ανθρώπινης συμπεριφοράς που καθορίζεται συνήθως από ασυνείδητα ψυχολογικά κίνητρα και απωθημένες ή καταπεσμένες ενορμήσεις. Κάθε νευρωτική αντίδραση και στάση είναι το αποτέλεσμα ενδοψυχικής διαμάχης και ενδοψυχικών διαταραχών και ότι αυτή έχει τις ρίζες της στις πρώτες επώδυνες εμπειρίες της παιδικής ζωής του ασθενούς.
Η προσωπικότητα του νευρωτικού, αυτό το πολύτιμο όργανο, δια μέσου του οποίου εκφράζεται και αξιολογείται η κοινωνική προσαρμογή του ατόμου, εμφανίζει δυσκολίες.
Η υπερβολική καταπόνηση της προσωπικότητας προκαλεί το αίσθημα του ανικανοποίητου και της δυστυχίας, την μόνωση (η μόνωση είναι ένας μηχανισμός άμυνας που διαχωρίζει μια ιδέα ή μια σκέψη από το συναίσθημα που την συνοδεύει και έτσι είναι εφικτή η ύπαρξη της ιδέας ενώ προστατεύει το άτομο από τα επώδυνα και οδυνηρά συναισθήματα), την πνευματική κενότητα, την ανταγωνιστικότητα και τις δυσκολίες στην κοινωνικότητα.
Η λογική και μετρημένη ικανοποίηση των συναισθηματικών αναγκών του ανθρώπου αποτελεί την φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπου, ενώ η νεύρωση είναι η ανεπαρκής και άστοχη προσπάθεια του ατόμου να αποκαταστήσει την εσωτερική συναισθηματική ισορρόπηση του ανθρώπου εξαιτίας της μεγάλης παρουσίας ανικανοποίητων ή λίγο ικανοποιημένων ενστίκτων και αναγκών.
Το ΕΓΩ αστοχεί στην προσπάθειά του να εναρμονίσει τις εσωτερικές επιθυμίες και ανάγκες τόσο προς αυτές τις ίδιες όσο και προς τα ενδόμυχα καθιερωμένα πρότυπα, τις ηθικές αξίες και τους κανόνες της ηθικής συνείδησης του ατόμου που αντιπροσωπεύουν τις εσωτερικευμένες κοινωνικές επικρατούσες ηθικές αξίες και τους κοινωνικούς κανόνες.
Η Karen Horney όρισε την νεύρωση ως διαταραχή στις ενδοπροσωπικές και διαπροσωπικές σχέσεις του ατόμου.
Οι Morris και Stochen καταγράφουν τις διαφορές μεταξύ του φυσιολογικού και νευρωτικού ατόμου:
- Το φυσιολογικό άτομο κυβερνιέται από την λογική. Οι συναισθηματικές αντιδράσεις, οι συγκινήσεις και τα συναισθήματα ρυθμίζονται από την λογική έτσι υπάρχει εξισορρόπηση η οποία εξασφαλίζει στο άτομο ένα λογικό βαθμό ευτυχίας, χαράς και ψυχικής υγείας.
- Στο νευρωτικό άτομο η λογική δυσκολεύεται, λίγο ή πολύ, να αναστείλει τις ενστικτώδες ενορμήσεις και ωθεί το άτομο σε πρωτόγονες μορφές συναισθηματικών αντιδράσεων του τύπου «ή όλα ή τίποτα». Η προοπτική για το μέλλον μειώνεται και το άγχος αυξάνεται σημαντικά.
- Η επιδίωξη απόκτησης αισθήματος εσωτερικής ασφάλειας, αντίθετα, γεννά την ανασφάλεια. Η αναζήτηση της επιτυχίας φέρνει αποτυχία στην ζωή. Η επιδίωξη της χαράς και της ευτυχίας αποφέρει για τους νευρωτικούς συναίσθημα δυστυχίας, πόνου και θλίψεως.
- Το νευρωτικό άτομο δεν χάνει την επαφή του με το περιβάλλον αλλά για να το επιτύχει αυτό καταβάλλει έντονη προσπάθεια και εσωτερικό αγώνα. Η προσωπικότητα παραμένει ανέπαφη και η κοινωνική επαφή διατηρείται καλή αν και κάπως μειωμένη.
- Οι διαταραχές του νευρωτικού αφορούν κυρίως το επίπεδο της ψυχολογικής δραστηριότητας που αφορά και τις ενδοπροσωπικές και διαπροσωπικές σχέσεις του ατόμου. Εκδηλώνεται κυρίως με την εμφάνιση υπερβολικού άγχους και την επικράτηση των συναισθημάτων παρά της λογικής στην ζωή του νευρωτικού. Για τον λόγο αυτό ο νευρωτικός στερείται την συνηθισμένη χαρά και απόλαυση τις οποίες το φυσιολογικό άτομο αντλεί από τις καθημερινές επιδόσεις και επιτεύγματα της ζωής του.
- Ο νευρωτικός αισθάνεται και είναι ανώριμος σε πολλές πλευρές της ζωής του. Διακρίνεται από την υπερβολική ανάγκη για στοργή και αγάπη. Τα αρνητικά συναισθήματα προς τους άλλους τα εκδηλώνει σε αυξημένο βαθμό από αυτό του φυσιολογικού ατόμου. Είναι ανώριμος και ελλιπής στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους.
- Είναι φειδωλός προς τις συναισθηματικές αντιπαροχές, είναι γεμάτος αναστολές και παρορμήσεις είναι γεμάτος «σοφιστείες» και «φιλοσοφίες» δια μέσου των οποίων επιδιώκει να συγκαλύψει την εσωτερική του ανασφάλεια. Έχει μεγάλη φαντασία, είναι γεμάτος φαντασιώσεις και επηρεάζεται πολύ από εξωπραγματικές τάσεις και χρησιμοποιεί συχνά την προλογική σκέψη.
- Ταλαιπωρείται από καθιερωμένους τρόπους συμπεριφοράς και στερεότυπες συνήθειες οι οποίες χαρακτηρίζουν τις σχέσεις του με τον εαυτό του και τους άλλους.
- Το συναίσθημα ενοχής και ντροπής, ο αυτοέλεγχος, η αυτοκριτική και η αυτοτιμωρία είναι κατ΄ εξοχήν ανεπτυγμένα στον νευρωτικό, του οποίου η συμπεριφορά και οι ψυχικές αντιδράσεις καθορίζονται από εσωτερικά μάλλον κίνητρα παρά από την αντικειμενικότητα των σχέσεων της ζωής. Καταναλώνει μεγάλο ποσό ψυχικής ενέργειας για να ολοκληρώσει τις ψυχικές του λειτουργίες και το ποσό αυτό είναι δυσανάλογο προς τα πτωχά αποτελέσματα των συνεχών προσπαθειών του. Αυτό οδηγεί σε διαψεύσεις και απογοητεύσεις. Αντιθέτως το φυσιολογικό άτομο είναι εκείνο του οποίου η ψυχοσωματική ανάπτυξη και συγκρότηση η κοινωνική και πρακτική ένταξη στο περιβάλλον του με το οποίο συναλλάσσεται είναι ομαλές και ωφέλιμες τόσο για τα μέλη του κοινωνικού συνόλου όσο και για το ίδιο το άτομο.
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΝΕΥΡΩΤΙΚΟ
| Ενδοψυχική ηρεμία | Άγχος, ανασφάλεια |
| Αίσθημα ανεξαρτησίας | Νοσηρή εξάρτηση |
| Αισιοδοξία | Απαισιοδοξία |
| «Αντικειμενική» αυτοκριτική | Νοσηρός αυτοέλεγχος |
| «Φυσιολογική» επιθετικότητα , ενοχή | Νοσηρός βαθμός ενοχής, επιθετικότητα |
| Φυσιολογική σεξουαλική ζωή | Σεξουαλικές «δυσκολίες» |
| Κοινωνική προσαρμογή | Ελλιπής ή άστοχος κοινωνική προσαρμογή |
| Συναισθηματική σταθερότητα | Συναισθηματική αστάθεια |
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :
- Φιλιππόπουλου Γ. «Δυναμική Ψυχιατρική». Βιβλίο. Εκδόσεις Α. Καραβία. Αθήνα 1971. Δυναμική ψυχιατρική – Αλφειός (alfeiosbooks.com)
- Lemperiere T., Feline A.: Εγχειρίδιο Ψυχιατρικής Ενηλίκων. Υπεύθυνος έκδοσης, Σακελλαρόπουλος Π. Καθηγητής Ψυχιατρικής, Α. Τόμος. Εκδόσεις Παπαζήση. Αθήνα 1995. https://papazissi.gr
- Ιεροδιακόνου Χ., Φωτιάδης Χ., Δημητρίου Ε. : «Ψυχιατρική» βιβλίο. Εκδόσεις Μαστορίδη . Θεσσαλονίκη 1988. https://www.politeianet.gr/books
- Ζερβής Χρήστος. «Ψυχοπαθολογία του ενήλικα» Εκδόσεις Ηλεκτρονικές Τέχνες Ε.Π.Ε..1996 https://www.blod.gr/speakers/zerbis-hristos/
- Χριστοδούλου Γ. και συνεργατών. «Ψυχιατρική», Ψυχιατρική κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών. Βιβλίο. Εκδόσεις Βήτα . 2000 Αθήνα. ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ | Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις (betamedarts.gr)
Χαρτοκόλλης Π., «Εισαγωγή στην ψυχιατρική». Βιβλίο. Αθήνα , Εκδόσεις Θεμέλιο. 1986. www.themelio-ekdoseis.gr