Ψυχαναγκαστική νεύρωση
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
ψυχαναγκαστική διαταραχή
ψυχοδυναμικά χαρακτηριστικά
Πηγές:
- Αγγελόπουλος Νικηφόρος. «Ιατρική ψυχολογία και ψυχοπαθολογία. Μια σύγχρονη ψυχιατρική». Τόμος Β. Εκδόσεις Βήτα www.betamedarts.gr
- Ιεροδιακόνου Χ. «Ψυχιατρικές γνώσεις για εφαρμογή από κάθε γιατρό. Οδηγός ψυχοσωματικής θεραπείας». Εκδόσεις «Μαστορίδη». Θεσσαλονίκη 2000
- Φιλιππόπουλου Γ. «Δυναμική Ψυχιατρική». Βιβλίο. Εκδόσεις Α. Καραβία. Αθήνα 1971. Δυναμική ψυχιατρική – Αλφειός (alfeiosbooks.com)
- Lemperiere T., Feline A.: Εγχειρίδιο Ψυχιατρικής Ενηλίκων. Υπεύθυνος έκδοσης, Σακελλαρόπουλος Π. Καθηγητής Ψυχιατρικής, Α. Τόμος. Εκδόσεις Παπαζήση. Αθήνα 1995. https://papazissi.gr
- Ιεροδιακόνου Χ., Φωτιάδης Χ., Δημητρίου Ε. : «Ψυχιατρική» βιβλίο. Εκδόσεις Μαστορίδη . Θεσσαλονίκη 1988. https://www.politeianet.gr/books
- Ζερβής Χρήστος. «Ψυχοπαθολογία του ενήλικα» Εκδόσεις Ηλεκτρονικές Τέχνες Ε.Π.Ε..1996 https://www.blod.gr/speakers/zerbis-hristos/
- Χριστοδούλου Γ. και συνεργατών. «Ψυχιατρική», Ψυχιατρική κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών. Βιβλίο. Εκδόσεις Βήτα . 2000 Αθήνα. ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ | Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις (betamedarts.gr)
- Χαρτοκόλλης Π., «Εισαγωγή στην ψυχιατρική». Βιβλίο. Αθήνα , Εκδόσεις Θεμέλιο. 1986. www.themelio-ekdoseis.gr
- Κωστοπούλου Μυρσίνη : «Η ψυχή στη χώρα των ανθρώπων». Βιβλίο. Εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα». Αθήνα 2007. www.ellinikagrammata.gr myrsini.kostopoulou@gmail.com
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή ψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μια αγχώδης διαταραχή που χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμούς.
Ιδεοληψίες είναι ανεπιθύμητες επίμονες και επαναλαμβανόμενες σκέψεις, εικόνες ή ενορμήσεις που εισβάλλουν στη συνείδηση του ατόμου παρά την θέλησή του όπως σκέψεις μόλυνσης, αμφιβολίας π.χ. «μήπως χτύπησα ένα ζώο ή έναν άνθρωπο» κλπ ή βλάσφημες σκέψεις θρησκευτικού περιεχομένου ή επιθετικές ενορμήσεις ή εικόνες σεξουαλικού περιεχομένου ή ανάγκη για τελειότητα και οργάνωση, συμμετρία καθώς και επαναλαμβανόμενες σκέψεις, εικόνες, φράσεις και λέξεις δίχως να βγάζουν νόημα.
Αντί για μια απλή σκέψη, η ιδεοληψία μπορεί να είναι μια έμμονη απασχόληση με κάποιο θέμα προσωπικό ή αφηρημένο φιλοσοφικό ή «ψευδοφιλοσοφικό» πρόβλημα που επαναληπτικά, «μηρυκαστικά», ο άρρωστος ξαναγυρίζει στο ίδιο θέμα χωρίς να φτάνει ποτέ σε ένα συμπέρασμα.
Οι ψυχαναγκασμοί είναι επαναληπτικές, στερεότυπες και τελετουργικές συμπεριφορές στις οποίες ωθείται το άτομο να ενδώσει προκειμένου να εξουδετερώσει το άγχος που συνδέεται με μια ή περισσότερες ιδεοληψίες, όπως καθαριότητα, πλύσιμο χεριών, έλεγχο διακοπτών ρεύματος ή ματιών κουζίνας πριν φύγει από το σπίτι, τακτοποίηση, συμμετρία, συνεχείς ατέρμονες προσευχές ή μετρήματα.
Η νεύρωση είναι μαθημένοι τρόποι συμπεριφοράς που προκύπτουν από καταστάσεις στις όποιες το άτομο είναι υποχρεωμένο να προβεί σε δύσκολες επιλογές καθώς υφίσταται την πίεση επιβλαβών ερεθισμάτων (οικογενειακών, κοινωνικών, οικονομικών κ.α.)
Ο νευρωτικός ζει μια μίζερη ζωή αφού εμπλέκεται σε αντίθετες καταστάσεις και επαναλαμβάνει άκαρπες και ανώφελες συμπεριφορές που καταλήγουν σε ματαιώσεις, δοκιμασίες και άλλα δεινά. Τις παρορμήσεις του τις βιώνει ως ακατανίκητες και συχνά αναρωτιέται τι κάνει και γιατί το κάνει. Οι καταστάσεις αυτές αναζωπυρώνουν παιδικές ελπίδες ικανοποίησης οι οποίες πρέπει να εγκαταλειφτούν ως ακατάλληλες για ενήλικο άτομο.
Οι πραγματικές καταστάσεις της ζωής οδηγούν τον νευρωσικό σε αισθήματα ματαίωσης, απώλειας, απειλής και βιώνονται ως επικίνδυνες και πυροδοτούν τη παραγωγή άγχους. Το νευρωσικό άτομο δεν αντιδρά σε αυτή την κατάσταση με μια προσπάθεια ρεαλιστικής αντιμετώπισής της αλλά τη βιώνει ως πανομοιότυπη απομίμηση καταστάσεων που βίωσε στη βρεφική και παιδική ηλικία και έτσι η απάντηση που δίνει είναι συνήθως βρεφική – παιδική, κύρια συστατικά της οποίας είναι η οργή και η απελπισία.
Σε επίπεδο πάθησης αυτά τα στοιχεία εκδηλώνονται ως αγχώδης νεύρωση, φοβική κατάσταση, διαταραχή πανικού, κατάθλιψη, υστερικές εκδηλώσεις, ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση κλπ.
Υπάρχει κάποιου βαθμού κληρονομική επιβάρυνση. Γεγονός είναι, ότι τουλάχιστον 10% των γονέων και 15% των αδελφών έχουν στο χαρακτήρα τους έντονα ψυχαναγκαστικά στοιχεία.
Στο γονεϊκό περιβάλλον επικρατεί μια γραμμή διαπαιδαγώγησης, που τονίζει την αυτοπειθαρχία και τον αυτοέλεγχο.
Συνηθισμένο εύρημα στις οικογένειες των ψυχαναγκαστικών είναι μια μητέρα σχολαστική στην καθαριότητα, τυπική στις εκδηλώσεις της και γεμάτη ανασφάλεια για την γνώμη των άλλων και το επόμενό της βήμα. Ο πατέρας είναι αυστηρός, άτεγκτος, με σαφείς κανόνες τους οποίους πρέπει το παιδί να ακολουθήσει. Δεν επιτρέπεται στο παιδί η εκδήλωση οποιασδήποτε επιθετικότητας ή αγανάκτησης, και γενικά καταστέλλεται ο αυθορμητισμός του. Η έμφαση δίνεται στο γνωστικό περιεχόμενο παρά τις συναισθηματικές σχέσεις. Έτσι με τη φιλοδοξία των γονέων το παιδί σπρώχνεται σε ψηλά σχολικά επιτεύγματα, «ωριμότητα και ευσυνειδησία» αταίριαστη για την ηλικία του.
Η προνοσηρή προσωπικότητα του ψυχαναγκαστικού χαρακτηρίζεται από αμφιθυμία, δηλ. συνύπαρξη δυο συγχρόνως αντίθετων τάσεων (επιθυμιών ή συναισθημάτων) που οδηγεί σε διαρκή αμφιβολία και διλήμματα. Η ιδιότητα αυτή έχει άμεση σχέση με την τάση του ψυχαναγκαστικού για αυτοέλεγχο και τον ωθεί στο να παίρνει τελικά απόλυτες θέσεις (αυστηρό Υπερεγώ).
Τα συναισθήματα του ψυχαναγκαστικού αυτοελέγχονται, έτσι ώστε να μην υπάρχει αυθόρμητη εκδηλωτικότητα. Επειδή η οργή ή ο φόβος δεν του επιτρέπονται, από άμυνα ακολουθεί μια συναισθηματική απομόνωση που του στερεί επίσης την χαρά και την απόλαυση. Τα άτομα αυτά αποφεύγουν και τις ερωτικές δεσμεύσεις και πολλά μένουν ανύπαντρα. Είναι σ’ όλες τους τις εκδηλώσεις ενδοστρεφή.
Η σκέψη του ψυχαναγκαστικού είναι δογματική και απόλυτη, με καθορισμένους κανόνες, που του τοποθετούν παρωπίδες σε οτιδήποτε καινούριο, διότι θέλει ν’ αποφύγει τα διλήμματα. Στην τάση του για τελειότητα, είναι αυστηρός με τον εαυτό του και ακολουθεί με φανατισμό θεωρίες, αιρέσεις κ.λπ. Πιστεύει στο νόμο του «όλου ή του τίποτα». Η βούληση είναι αμφιθυμική με διαρκή αναποφασιστικότητα.
Ο ψυχαναγκαστικός εξαιτίας του εσωτερικού θυμού του αισθάνεται φορέας καταστροφής και συνεπώς ένοχος που θα τιμωρηθεί. Οι ιδέες αυτές με το μηχανισμό της μετάθεσης γίνονται φόβοι των μικροβίων, της σκόνης κ.λπ., με συνεχές πλύσιμο των χεριών (βλέπε το : «νίπτω τας χείρας μου» από την ενοχή, του Πόντιου Πιλάτου) ή κατά συμβολικό τρόπο φόβοι των νεκροταφείων, κηδειών κ.λπ. που ο άρρωστος αποφεύγει.