Σε αρκετούς ανθρώπους οι παρακάτω σωματικές διαταραχές επηρεάζονται σημαντικά από ψυχολογικούς παράγοντες
- Άσθμα : οι κρίσεις άσθματος μπορεί να προκληθούν από έντονα στρεσσόγονα γεγονότα, από λοιμώξεις του αναπνευστικού και αλλεργικές διαταραχές . Συνεργασία πνευμονολόγου με ψυχίατρο. Οι οικογενειακές εντάσεις συμβάλλουν σημαντικά ιδίως στις ασθματικές κρίσεις στα παιδιά . Το ίδιο συμβαίνει εάν υπάρχει υπερπροστασία , άγχος αποχωρισμού από την οικογένεια ή υπάρχει σοβαρή εξαρτητικότητα και τότε είναι αναγκαία η ενθάρρυνση για ενασχόληση με δραστηριότητες που συμβάλλουν στην ανεξαρτησία . Η συριγμώδης αναπνοή της κρίσης άσθματος σημαίνει μια εναγώνια κραυγή για αναζήτηση αγάπης και προστασίας .
- Καρδιοπάθειες (στηθάγχη , στεφανιαία νόσο , αρρυθμίες , σπασμός των στεφανιαίων): Είναι αναγκαία η συνεργασία καρδιολόγου και ψυχιάτρου και επιβάλλονται αλλαγές στις συνήθειες της ζωής όπως διακοπή καπνίσματος , μείωση στην κατανάλωση αλκοόλ , μεσογειακή διατροφή , μείωση του βάρους σώματος, μείωση χοληστερίνης και της υπέρτασης και ρύθμιση του σακχάρου αίματος. Για παράδειγμα άτομα με προσωπικότητα τύπου Α έχουν επιρρέπεια στην στεφανιαία νόσο. Τα άτομα αυτά που έχουν χαρακτηριστικά απαιτητικότητας, εχθρικότητας, υπερβολικής ανταγωνιστικότητας, μια μόνιμη αίσθηση ότι ο χρόνος δεν φτάνει, είναι άτομα σφιγμένα συναισθηματικά και άκαμπτα με δυσκολία να εκφράσουν θερμά συναισθήματα στους άλλους, ευερεθιστότητα, θυμώνουν εύκολα, έχουν μια τάση για καρδιοπάθειες (στεφανιαία προσωπικότητα). Υπάρχει μεγάλη δυσκολία στην ανάγκη του ατόμου για αυτονομία, ανεξαρτησία και αυτοέλεγχο και στην εξωτερική επιβολή ελέγχου από μέρους των γονιών και της κοινωνίας γενικότερα . Εάν υπάρχουν γονείς υπερβολικά άκαμπτοι και εξουσιαστικοί θεωρείται ότι συμβάλουν σημαντικά στην ανάπτυξη των ατόμων με αυτή την προσωπικότητα. Ένα άτομο με προσωπικότητα τύπου-Α είναι πιο πιθανό να εστιάζει στο να είναι αποδεκτός στην κοινωνία, στοχεύει στα επαγγελματικά επιτεύγματα της ζωής του και την αυτοεκτίμηση. Χαρακτηρίζονται συχνά ως αυταρχικά, ανυπόμονα, ναρκισσιστικά και είναι επιρρεπή σε συναισθήματα οργής. Αυτή η προσωπικότητα σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιοπαθειών . Σε αντίθεση οι άνθρωποι με προσωπικότητα τύπου-Β έχουν χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης καρδιοπαθειών. Αυτά τα άτομα είναι πιο ανεκτικά και ήρεμα, ενώ δηλώνουν ότι είναι ικανοποιημένα από τη ζωή. Πολύ συχνά οι άνθρωποι αυτοί χαρακτηρίζονται από το ότι: γνωρίζουν τις ικανότητές τους και παλεύουν με σταθερότητα για την επιτυχία των στόχων τους. Απολαμβάνουν τους καρπούς των στόχων τους. Όταν βιώνουν απογοήτευση, δεν “φέρνουν την καταστροφή”. Στόχος τους δεν είναι η νίκη αλλά η διαδικασία και η πορεία προς την νίκη, η απόλαυση του ταξιδιού . Είναι καινοτόμοι και αποδέχονται την αποτυχία ως ένα μέρος του ταξιδιού. Αρκετά συχνά χαλαρώνουν και επιτρέπουν στον εαυτό τους να μην ολοκληρώσουν με το ζόρι τις υποχρεώσεις τους. Είναι ήρεμοι και δεν αρπάζονται εύκολα. Οι άνθρωποι με προσωπικότητα τύπου Β , δεν θυμώνουν εύκολα .
- Κεφαλαλγίες: το άγχος και τα στρεσσόγονα γεγονότα μπορεί να πυροδοτήσουν την εμφάνιση κεφαλαλγιών οπότε, αρκετές φορές, είναι αναγκαία η χορήγηση αγχολυτικής θεραπείας και οι χαλαρωτικές ασκήσεις
- Ρευματικά νοσήματα: αρκετά συχνά πριν την εμφάνιση ρευματικού νοσήματος μπορεί να προηγηθούν σημαντικά και σοβαρά στρεσσογόνα γεγονότα ζωής , κυρίως κάποιος θάνατος σημαντικού αγαπημένου προσώπου. Η πάθηση μπορεί να επιδεινωθεί από χρόνιο στρες , θυμό και κατάθλιψη.
- Υπέρταση : μια σοβαρή κρίση άγχους , ένα έντονο στρεσσόγονο γεγονός μπορεί να προκαλέσει κρίση αυξημένης συστολικής πίεσης (κοινώς «νευροπίεση» ) ενώ το χρόνιο άγχος μπορεί να συμβάλει στην συνεχή αυξημένη αρτηριακή πίεση . Πέρα από την τακτική παρακολούθηση από καρδιολόγο και τις αλλαγές στις συνθήκες ζωής που πρέπει να κάνει κάποιος, όπως σωματική άσκηση, απώλεια βάρους, αποφυγή καπνίσματος, μεσογειακή διατροφή, ασκήσεις χαλάρωσης κλπ , είναι αναγκαία η φαρμακευτική βοήθεια του άγχους και η ψυχοθεραπεία για διερεύνηση των ψυχολογικών συντελεστών όπως του καταπιεσμένου θυμού, των ενοχών για ασυνείδητες επιθετικές συγκρούσεις και για την ανάγκη αποδοχής από κάποιο σημαντικό πρόσωπο του ατόμου συνήθως οικογενειακό.
- Δερματοπάθειες : συνδέονται με χρόνιο άγχος, με κατάθλιψη και χρόνιους στρεσσόγονους παράγοντες , με θάνατο αγαπημένου προσώπου, με απωθημένο θυμό, με απωθημένη επιθετικότητα, με συγκρούσεις ανάμεσα σε τάση εξάρτησης και ανεξαρτητοποίησης και ενοχές. Ο κνησμός μπορεί να αποτελεί μετάθεση της σεξουαλικής ορμής . Αναγκαία η συνεργασία του δερματολόγου με τον ψυχίατρο.
- Η Νόσος Reynaud (αγγειοσύσπαση στα άκρα): μπορεί να επιδεινωθεί από το κάπνισμα και το στρες.
- Συγκοπικές κρίσεις , υπόταση: το σοβαρό και έντονο άγχος μπορεί να επιφέρει υπόταση και λιποθυμία μέσα από το αυτόνομο νευρικό σύστημα και το πνευμονογαστρικό νεύρο.
- Έλκος: είναι αναγκαία η συνεργασία γαστρεντερολόγου και ψυχιάτρου . Αντιμετώπιση του ελικοβακτηριδίου και άλλων οργανικών παραγόντων που προκαλούν έλκος . Το άγχος, τα στρεσογονα γεγονότα , η υπερβολική λήψη καφέ και αλκοόλ συμβάλλει στην μείωσης της αντίστασης του στομάχου στα όξινα γαστρικά υγρά. Είναι αναγκαίες οι αλλαγές στον τρόπο ζωής η χαλάρωση και η ψυχολογική υποστήριξη για τις αυξημένες ανάγκες εξάρτησης που εύκολα ματαιώνονται, για την αδυναμία έκφρασης θυμού και για την εικόνα επιφανειακής αυτάρκειας που παρουσιάζει το άτομο . Επίσης άτομα με ασυνείδητες συγκρούσεις, οι οποίες προκαλούν άγχος, όπως άτομα με ασυνείδητες απωθημένες ανάγκες για εξάρτηση μέσω της διέγερσης του αυτονόμου νευρικού συστήματος, επηρεάσουν την εμφάνιση έλκους στο στομάχι και στην αρχή του εντέρου. Πρόκειται για άτομα συναισθηματικά στερημένα από τα πρώτα χρόνια της θεμελίωσης της προσωπικότητάς τους . Σε ασυνείδητο επίπεδο εξισώσουν την αγάπη και στοργή της μητέρας τους με την τροφή που λαμβάνουν και χαρακτηρίζονται από την συνεχή επιθυμία λήψης της τροφής και προστασίας από την μητέρα τους. Η στέρηση τροφής κατά την ενήλικη ζωή γίνεται αισθητή ως στέρηση αγάπης και αντιστρόφως. Η διαρκής πείνα , πραγματική ή συναισθηματική αυξάνει την έκκριση γαστρικών όξινων υγρών του στόμαχου η οποία προοδευτικά οδηγεί στην δημιουργία έλκους. Η ένταση ανάμεσα στις συνειδητές τάσεις του ατόμου για ανεξαρτησία και στις υποσυνείδητες τάσεις εξάρτησης μπορεί να συμβάλει στο έλκος δωδεκαδακτύλου.
- Οστεοαρθρίτιδα: Είναι αναγκαία η συνεργασία του ορθοπεδικού με τον ψυχίατρο . Κρίνεται αναγκαία η μεταβολή στον τρόπο ζωής, με προσπάθεια για απώλεια βάρους , γυμναστική για ενδυνάμωση των μυών γύρω από την άρθρωση και την ελάττωση του πόνου. Επίσης πρέπει να αντιμετωπιστεί το άγχος και η κατάθλιψη με φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία.
- Παχυσαρκία: αρκετοί άνθρωποι με την υπερφαγία μειώνουν τα άγχος τους. Η νυκτερινή λήψη τροφής συνδέεται με αϋπνία . Στην παχυσαρκία υπάρχουν ζητήματα με την αντίληψη της όρεξης , της πείνας και του κορεσμού από την τροφή. Η ψυχολογία χαρακτηρίζεται συχνά από υποκείμενη καταθλιπτική διάθεση και από παθολογική εξαρτητικότητα . Η συμβουλευτική πάνω στην διατροφή είναι σημαντική καθώς και η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία. Στην προσωπικότητα των παχύσαρκων ατόμων υπάρχουν στοιχεία ανωριμότητας , καχυποψίας και άγχους. Είναι πολύ ευαίσθητα άτομα στις συναισθηματικές και ψυχικές συγκρούσεις, υπάρχουν στοιχεία επιθετικότητας, ευερεθιστότητας και έχουν εσφαλμένη αντίληψη , συνειδητά ή ασυνείδητα, της εικόνας του σώματος. Συμβολικά, η πολυφαγία ικανοποιεί τόσο τις σεξουαλικές ενορμήσεις όσο και τις συναισθηματικές ανάγκες του ατόμου. Με αφορμή κάποια ψυχική ένταση το άτομο καταφεύγει στην λήψη της τροφής, με τον ίδιο τρόπο που το νήπιο καταφεύγει στον μαστό της μητέρας του για να «χορτάσει- ικανοποιήσει», με το ίδιο τρόπο τις συναισθηματικές του ανάγκες . Καταφεύγουν στην τροφή όχι γιατί πεινούν αλλά γιατί δεν είναι σε θέση να διαχωρίσουν τα όρια ικανοποίησης του αισθήματος πείνας και του αισθήματος κορεσμού. Με τον τρόπο αυτό τρώνε έντονα μέχρι κορεσμού και συνεπακόλουθης δυσφορίας, η οποία οδηγεί σε αυτομομφή και συναισθήματα ενοχής και αυτά με την σειρά τους δημιουργούν άγχος, το οποίο για ανακούφιση, οδηγεί, ως φαύλος κύκλος , στην πολυφαγία.
- Ενδοκρινικό σύστημα: πολλές φορές ο υπερθυρεοειδισμός ακολουθεί μετά από έντονο αιφνίδιο στρες . Το αυξημένο σάκχαρο σχετίζεται με χρόνιο φόβο και άγχος. Η κατάθλιψη επηρεάζει τον μεταβολισμό των ορμονών του οργανισμού. Στην προσωπικότητα των ατόμων αυτών υπάρχουν στοιχεία ψευδοωριμότητας , εσωτερικής ανασφάλειας και ασυνείδητης θανατοφοβίας.
- Παθήσεις έντερου ( Crohn, ευερέθιστο έντερο ή σπαστική κολίτιδα , ελκώδης κολίτιδα): πολύ συχνά η καταθλιπτική διάθεση συνδέεται με την ασθένεια από τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου ενώ τα στρεσσόγονα γεγονότα επιδεινώνουν τα συμπτώματά τους. Η έναρξη των ασθενειών αυτών αρκετά συχνά συνδέεται με πολύ σοβαρά στρεσσόγονα γεγονότα ζωής. Είναι απαραίτητη η συνεργασία γαστρεντερολόγου και ψυχιάτρου . Η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία και η πολύ καλή θεραπευτική σχέση του ασθενούς με τους γιατρούς του παίζουν σημαντικό ρόλο στην καλή έκβαση των ασθενειών αυτών. Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι ψυχολογικοί παράγοντες όπως μια υποχωρητική και ασθενική προσωπικότητα, εκφοβισμοί και τιμωρίες στην παιδική ηλικία, τελειομανία και τα ψυχαναγκαστικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, ο φόβος τιμωρίας και μια συγκαλυμμένη εχθρότητα.
- Ατυχηματοθηρία :Ορισμένα άτομα έχουν μια ειδική ροπή, τάση, μια κατά κάποιον τρόπο «καθ΄εξιν» κλίση προς ατυχήματα και ιδιαίτερα προς τα κατάγματα (ατυχηματοθηρία , καταγματοθηρία). Τα ατυχήματα αυτά παρόλο που αποδίδονται από τους πάσχοντες σε τυχαία εξωτερικά αίτια , σε απροσεξία ή αδεξιότητα , όμως οφείλονται σε βαθύτερες ασυνείδητες ψυχοσυγκρούσεις του ατυχηματοθηρικού ανθρώπου . Αρκετές φορές συμβαίνει συχνά σε πολλά μέλη της ίδιας οικογένειας. Στα παραπάνω συμβάλλουν σημαντικά ενδόμυχες ψυχοσυγκρούσεις , η απωθημένη ενοχικότητα και η ασυνείδητη εναντίωση και ανυπακοή (ενδόμυχη εξέγερση ) προς τις επιβαλλόμενες απαγορεύσεις , τους κανόνες και την κοινωνική πειθαρχία και εξουσία.
Βιβλιογραφία :
- Lucan B. , Poldidinger W, Kroger F., Hofmann K. : “Ο Ψυχοσωματικός Ασθενής στη Καθημερινή Ιατρική Πρακτική” . Μετάφραση-Επιμέλεια: Ιωάννης Παπαδόπουλος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών. 6=η έκδοση Επιστημονικές εκδόσεις «Γρ. Παρισιάνος» . Αθήνα. 1997 https://www.parisianou.gr
- Sadock B., sadock V. Εγχειρίδιο Κλινικής Ψυχιατρικής , τρίτη έκδοση στα ελληνικά από τον καθηγητή Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Κώστα Σολδάτο. Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου Αθήνα,ΑΕ. 2004. https://www.parisianou.gr
- Μάνος Νίκος : Βασικά Στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής, 1997, Εκδόσεις «University studio press». Θεσσαλονίκη . www.universitystudiopress.gr
- Χριστοδούλου Γ. και συνεργατών. Ψυχιατρική κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών. Βιβλίο Ψυχιατρική. Εκδόσεις Βήτα . 2000 Αθήνα. ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ | Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις (betamedarts.gr)
- Φιλιππόπουλου Γ. «Δυναμική Ψυχιατρική» βιβλίο . Εκδόσεις Α. Καραβία. Αθήνα 1971. Δυναμική ψυχιατρική – Αλφειός (alfeiosbooks.com)
- Χαϊδεμένος Α. Ψυχοσωματικές παθήσεις. Περιοδικό «Τετράδια Ψυχιατρικής» Νο 74, ΨΝΑ ,2001 Τεκμήρια: Τετράδια ψυχιατρικής : (auth.gr)
- Μαδιανός Μ. «Κλινική Ψυχιατρική». Εκδόσεις Καστανιώτη 2004 Αθήνα. www.kastaniotis.com
- Νομικού Χ. «Σωματοποιώ , σωματοποιείς». Τα ψυχο-λογικά μου.
- Χαρτοκόλλης Π. «Εισαγωγή στην Ψυχιατρική» . Εκδόσιες Θεμέλιο. Αθήνα 1986. www.themelio–ekdoseis.gr